Manda ve himaye ne anlama gelir ?

Manda ve Himaye Nedir?

“Manda” ve “himaye” kavramları, özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde önemli bir yer tutmuş, uluslararası ilişkilerde egemenlik, bağımsızlık ve dış müdahale meseleleriyle doğrudan bağlantılı iki terimdir.

—

Manda Nedir?

Manda, Fransızca kökenli bir kelime olup, “görev” veya “yetki” anlamlarına gelir. Bir devletin, başka bir devlete, uluslararası bir kuruluşun gözetiminde, belirli bir süre için yönetim yetkisi devretmesi anlamına gelir. Bu sistem, Birinci Dünya Savaşı sonrasında, özellikle Milletler Cemiyeti tarafından, gelişmemiş veya savaş sonrası toparlanmaya çalışan bölgelere uygulanmıştır. Manda altındaki bölgeler, bağımsızlıklarına kavuşana kadar, mandater devletlerin yönetiminde kalırlardı.

Örneğin, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte, Suriye ve Lübnan Fransa’nın, Irak, Ürdün ve Filistin ise İngiltere’nin mandası altına girmiştir. Bu uygulama, sömürgecilikten farklı olarak, teorik olarak bölgelerin bağımsızlıklarına hazırlanmalarını amaçlasada, pratikte çoğu zaman sömürgecilik benzeri bir yönetim biçimi olarak değerlendirilmiştir. [1]

—

Himaye Nedir?

Himaye, bir devletin, başka bir devleti veya bölgeyi koruma ve yönlendirme altına alması anlamına gelir. Bu sistem, manda sistemine göre daha esnek ve resmi olmayan bir yönetim biçimidir. Himaye altındaki devlet, kendi iç işlerini belirli ölçüde bağımsız olarak yürütürken, dış ilişkilerde ve güvenlikte himaye eden devletin etkisi altında olabilir. Bu durum, himaye altındaki devletin egemenliğini kısıtlamadan, dış tehditlere karşı korunmasını sağlamayı amaçlar. [2]

—

Manda ve Himaye Arasındaki Farklar

| Özellik | Manda | Himaye |

| ——————– | —————————————————————————————————- | ——————————————————————————— |

| Tanım | Bir devletin, başka bir devlete, uluslararası bir kuruluşun gözetiminde, yönetim yetkisi devretmesi. | Bir devletin, başka bir devleti veya bölgeyi koruma ve yönlendirme altına alması. |

| Hukuki Statü | Uluslararası bir anlaşma ile belirlenir. | Genellikle ikili anlaşmalarla sağlanır. |

| Bağımsızlık Seviyesi | Düşük; bağımsızlıklarına hazırlık süreci olarak görülür. | Orta; iç işlerde belirli ölçüde bağımsızlık bırakılır. |

| Uygulama Alanı | Genellikle savaş sonrası toparlanmaya çalışan bölgelerde. | Daha geniş bir coğrafyada, farklı dönemlerde. |

—

Osmanlı Döneminde Manda ve Himaye Tartışmaları

Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde, özellikle Birinci Dünya Savaşı’nın ardından, manda ve himaye sistemleri tartışılmaya başlanmıştır. Sevr Antlaşması ile Osmanlı topraklarının büyük bir kısmı manda altına alınmak istenmiştir. Bu durum, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini tetiklemiş ve manda ve himaye fikrine karşı sert bir duruş sergilenmiştir. [1]

Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları, manda ve himaye sistemlerini kesin bir dille reddetmişlerdir. Erzurum ve Sivas Kongrelerinde alınan kararlarla, “manda ve himaye kabul edilemez” ifadesi benimsenmiş ve bu ilke, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlık mücadelesinin temel taşlarından biri olmuştur. [3]

—

Sonuç

Manda ve himaye kavramları, tarihsel olarak, bir devletin başka bir devlete veya bölgeye karşı uyguladığı koruma ve kontrol edici yönetim biçimlerini ifade etmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde bu sistemler tartışılmış ve reddedilmiştir. Bugün, bu kavramlar, bağımsızlık ve egemenlik ilkeleriyle çelişen uygulamalar olarak değerlendirilmekte ve uluslararası ilişkilerde daha eşitlikçi ve karşılıklı saygıya dayalı ilişkiler ön planda tutulmaktadır.

—

—

Sources:

[1]: https://kurtulussavasi.gen.tr/manda-ve-himaye-nedir.html?utm_source=chatgpt.com “Manda ve Himaye Nedir? – kurtulussavasi.gen.tr”

[2]: https://www.karar.com/hayat-haberleri/manda-ve-himaye-nedir-1756437?utm_source=chatgpt.com “Manda ve Himaye Nedir? – KARAR”

[3]: https://turkinform.com.tr/manda-ve-himaye-nedir-somurgecilikten-farki-nedir-ilk-kez-nerede-reddedilmistir?utm_source=chatgpt.com “Manda ve himaye nedir, sömürgecilikten farkı nedir, ilk kez nerede …”